သက်ရောက်မှုကမ္ဘာစစ်များကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနှင့်ပတ်သက်၍ သမိုင်းပညာရှင်များနှင့် ဘောဂဗေဒပညာရှင်များကြားတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လေ့လာဆွေးနွေးငြင်းခုံနေသည့် ဘာသာရပ်ဖြစ်သည်။ 20 ရာစု၏ အဓိက ပဋိပက္ခနှစ်ခုဖြစ်သည့် ပထမကမ္ဘာစစ်နှင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်—သည် နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းသာမက ယနေ့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို အုပ်ချုပ်သည့် စီးပွားရေးမူဘောင်များကိုလည်း ပုံဖော်ထားသည်။ ဤသြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို နားလည်ခြင်းသည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး၏ လက်ရှိအခြေအနေကို နားလည်သဘောပေါက်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ် (၁၉၁၄-၁၉၁၈) သည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ဒိုင်းနမစ်တွင် သိသာထင်ရှားသော အချိုးအကွေ့တစ်ခုဖြစ်သည်။ စစ်ပွဲသည် အော်စထရို-ဟန်ဂေရီနှင့် အော်တိုမန်အင်ပါယာများ အပါအဝင် အင်ပါယာများ ပြိုကွဲသွားကာ နိုင်ငံသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ 1919 ခုနှစ်တွင် Versailles စာချုပ်သည် ဂျာမနီအား ကြီးမားသော လျော်ကြေးငွေများ ချမှတ်ခဲ့ပြီး Weimar Republic တွင် စီးပွားရေး မတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်စေခဲ့သည်။
ဤမတည်မငြိမ်မှုသည် ဥရောပနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးတွင် လှိုင်းထစေသည့် အကျိုးသက်ရောက်မှုများရှိခဲ့သည့် 1920 အစောပိုင်းတွင် hyperinflation ကို အထောက်အကူဖြစ်စေခဲ့သည်။ ဟိစီးပွားရေးစစ်ပွဲကာလ၏ မငြိမ်မသက်မှုများသည် ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော မဟာစီးပွားပျက်ကပ်အတွက် အဆင့်သတ်မှတ်ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် အလုပ်အကိုင်များအပေါ် ဆိုးရွားစွာ သက်ရောက်မှုရှိခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်၏ စီးပွားရေးအကျိုးဆက်များသည် စက်မှုကုန်ထုတ်မှုနှင့် အလုပ်သမားဈေးကွက်တွင် သိသာထင်ရှားသော အပြောင်းအလဲများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ယခင်က စိုက်ပျိုးရေးကို မှီခိုအားထားခဲ့ကြသော နိုင်ငံများသည် စစ်အတွင်း တောင်းဆိုချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရန် လျင်မြန်စွာ စက်မှုလုပ်ငန်းကို စတင်ခဲ့ကြသည်။ ဤအပြောင်းအရွှေ့သည် စီးပွားရေးအသွင်ကူးပြောင်းလာရုံသာမက လူမှုဖွဲ့စည်းပုံများပါ ပြောင်းလဲလာကာ အမျိုးသမီးများ လုပ်သားအင်အားစုအတွင်း မကြုံစဖူး အရေအတွက်များစွာ ဝင်ရောက်လာသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ စစ်ပွဲသည် နည်းပညာတိုးတက်မှုများ၊ အထူးသဖြင့် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေပြီး နောက်ပိုင်းတွင် 20 ရာစုစီးပွားရေး ပြန်လည်ဦးမော့လာမှုတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် (1939-1945) သည် ဤစီးပွားရေး အသွင်ကူးပြောင်းမှုများကို ပိုမိုပြင်းထန်လာစေသည်။ စစ်ပွဲတွင် အရင်းအမြစ်များ ကြီးမားစွာ စုစည်းမှု လိုအပ်ပြီး ထုတ်လုပ်မှုနည်းပညာများ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုများနှင့် စစ်အတွင်း စီးပွားရေးကို ထူထောင်ရန် လိုအပ်သည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် မဟာမိတ်တပ်များကို ထောက်ပံ့ရန် ၎င်း၏စက်မှုကုန်ထုတ်စွမ်းအားကို သိသိသာသာတိုးမြှင့်ပေးခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအင်အားကြီးနိုင်ငံအဖြစ် ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ စစ်ပြီးကာလတွင် ဥရောပနိုင်ငံများကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်အတွက် ငွေကြေးအကူအညီပေးသည့် Marshall Plan ကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့သည်။ ဤအစပြုမှုသည် စစ်ဘေးသင့်နိုင်ငံများကို တည်ငြိမ်စေရန်သာမက စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ပေါင်းစည်းရေးကိုပါ မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပြီး ဥရောပသမဂ္ဂအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ချပေးခဲ့သည်။ 1944 ခုနှစ်တွင် Bretton Woods Conference သည် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးစနစ်အသစ်ကို ထူထောင်ခဲ့ပြီး International Monetary Fund (IMF) နှင့် World Bank ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းများကို ဖန်တီးခဲ့သည်။ ဤအဖွဲ့အစည်းများသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် စစ်အတွင်းနှစ်များအတွင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် စီးပွားရေးအကျပ်အတည်းများကို တားဆီးရန် ရည်ရွယ်သည်။ ပုံသေ ငွေလဲနှုန်းနှင့် အမေရိကန် ဒေါ်လာကို ကမ္ဘာ့အဓိက အရန်ငွေကြေးအဖြစ် ထူထောင်ခြင်းသည် နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ချောမွေ့စေပြီး ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ပိုမို ပေါင်းစပ်စေပါသည်။
စီးပွားရေးမူဝါဒများအပေါ် ကမ္ဘာစစ်များ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ယနေ့တိုင် ခံစားနေကြရဆဲဖြစ်သည်။ 20 ရာစုအစောပိုင်း စီးပွားရေး အုံကြွမှုများမှ သင်ခန်းစာများသည် ဘဏ္ဍာရေးနှင့် ငွေကြေးမူဝါဒအတွက် ခေတ်ပြိုင်ချဉ်းကပ်မှုများကို ပုံဖော်ထားသည်။ ယခုအခါ အစိုးရများသည် စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုနှင့် တိုးတက်မှုကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်နေပြီး စီးပွားရေးကျဆင်းမှုများ၏ သက်ရောက်မှုများကို လျော့ပါးစေရန် တန်ပြန်-စက်ဝိုင်းအစီအမံများကို မကြာခဏ အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ ထို့အပြင်၊ ကမ္ဘာစစ်များက ပုံဖော်ထားသော ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းသည် စီးပွားရေး ဆက်ဆံရေးအပေါ် ဆက်လက်လွှမ်းမိုးနေပါသည်။ အထူးသဖြင့် အာရှတွင် ထွန်းသစ်စနိုင်ငံများ၏ တိုးတက်မှုသည် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးတွင် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကို ပြောင်းလဲစေခဲ့သည်။ တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယကဲ့သို့သော နိုင်ငံများသည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးတွင် အရေးပါသော ကစားသမားများ ဖြစ်လာကြပြီး ကမ္ဘာစစ်ကြီးမှ အောင်ပွဲခံခဲ့သော အနောက်တိုင်းနိုင်ငံများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကို စိန်ခေါ်လျက်ရှိသည်။
နိဂုံးချုပ်အားဖြင့်၊ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအပေါ် ကမ္ဘာစစ်များ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုသည် လေးနက်ပြီး ဘက်ပေါင်းစုံမှ ဖြစ်သည်။ အင်ပါယာပြိုကွဲခြင်းနှင့် နိုင်ငံသစ်များ ထွန်းကားခြင်းမှ နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေးအဖွဲ့အစည်းများ ထူထောင်ခြင်းအထိ၊ အဆိုပါပဋိပက္ခများသည် စီးပွားရေးဖွဲ့စည်းပုံနှင့် မူဝါဒများအပေါ် ဖျောက်ဖျက်၍မရသော အမှတ်အသားတစ်ခုအဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာကြီးသည် ရှုပ်ထွေးသောစီးပွားရေးစိန်ခေါ်မှုများကို ဆက်လက်ရှာဖွေနေချိန်တွင်၊ ဤသမိုင်းကြောင်းကို နားလည်သဘောပေါက်ခြင်းသည် ပိုမိုချိတ်ဆက်နေသော ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးတွင် ရေရှည်တည်တံ့သောတိုးတက်မှုနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါသည်။
စာတိုက်အချိန်- အောက်တိုဘာ-၀၈-၂၀၂၄